آموزش رشته های میان رشته ای باستان شناسی باید به روز رسانی گردد - عکس پارسی

به گزارش خبرنگار خبرنگاران، جبرئیل نوکنده رئیس موزه ملی ایران در مراسم افتتاحیه این همایش گفت: ایده برگزاری نمایشگاه چهار دهه باستان شناسی ایران از سوی معاونت میراث فرهنگی به مناسبت پاسداشت چهلمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران مطرح شد و با هماهنگی اداره کل موزه ها و یگان حفاظت میراث فرهنگی، کار انتقال آثار صورت گرفت.

او اضافه کرد: طبق تصمیمات اولیه مقرر شد از محوطه های کاوش شده چهل سال اخیر، از هر استان کشور 10 اثر توسط خودشان انتخاب و ارسال گردد. بعضی از استان ها در همان روزهای شروعین از سر لطف با موزه هماهنگی هایی را انجام دادند و با پیگیری های مستمر خوشبختانه از تعداد 388 قلم آثار رسیده، هیات کارشناس موزه 260 اثر را براساس فاکتورهای علمی و نمایشگاهی انتخاب کرد. این نمایشگاه دربرگیرنده قدمتی از 200 هزار سال پیش تا قرون میانه اسلامی بوده و نتایج یافته های 118 محوطه است که در طی 40 سال اخیر مورد کاوش های علمی و پژوهش های باستان شناسی قرار گرفته است.

نوکنده گفت: مطالعات باستان شناسی خاستگاه تمدن و فرهنگ ها را روشن می سازد و با مستندسازی و انتقال دستاوردها و تجربه های پیشینیان جهت آینده را برای بشر تبیین می نماید. بدون شک یکی از راهکارهای توسعه و تفوق بر مسائل عصر جدید اتکا بر پیشینه تاریخی و مواریث فرهنگی این مرز و بوم است لذا انجام مطالعات و پژوهش های باستان شناسی و ارائه مدارک مستند باستان شناختی می تواند نقش موثری در این زمینه ایفا نموده و بر پایه آنها به تعامل و تقابل فرهنگ در طول تاریخ دست یافت. کشف آنچه از گذشته برای ما باقیمانده است وظیفه و رسالتی است که بر دوش باستان شناسان واقع شده است و نتایج این آنالیز های دقیق علمی پشتوانه مهمی است تا نسل آینده با بهره گیری از این دستاوردها رونق و شکوفایی کشور را به عرصه ظهور برساند.

او ادامه داد: شانزدهمین گردهمایی باستان شناسی ایران و گشایش نمایشگاه چهار دهه فعالیت های باستان شناسی ایران را درحالی شروع می کنیم که فاصله چندانی هم با بهار طبیعت نداریم. این همزمانی را به فال نیک گرفته و خرسندیم که موزه باستان شناسی کشور رویداد خجسته و ارزنده ای را در نوروز 98 رقم زده تا مهمانان نوروزیش از هر نقطه جغرافیایی ایران عزیزمان و از هر قوم و نژادی که باشند آثار تاریخی فرهنگی از شمال، جنوب، شرق و غرب کشور را شاهد بوده و می توانند داشته های فرهنگی، قومی و اجدادی خودشان را مرور نمایند، در عین این رنگین کمان قومیتی و فرهنگی به خاطر خواهند آورد که این همه تنوع و کثرت در یک هویت و وحدت ملی به نام ایران جای گرفته که عرصه خودباوری و رشد و سازندگی با اتکا بر چنین ظرفیت های فرهنگی و قومی است.

راه کمال باستان شناسی

روح الله شیرازی رئیس پژوهشکده باستان شناسی و دبیر علمی این گردهمایی نیز در این همایش گفت: سرزمین ایران یکی از کانون های تاریخ بشری ست که همیشه مورد توجه بوده است. هرچند دانش باستان شناسی رشته ای جوان به شمار می آید اما راه کمال را سپری نموده است.

او با اشاره به برگزاری گردهمایی باستان شناسان در ایران گفت: برگزاری این گردهمایی حدود نیم قرن سابقه دارد و پروهشکده باستان شناسی حوزه های آموزش، پژوهش و مطالعات باستان شناسی را در این همایش مدنظر دارد. البته با وجود فعالیت های صورت گرفته و فعال شدن گروه های باستان شناسی در دانشگاه ها هنوز راه طولانی در پیش داریم و آموزش رشته های میان رشته ای باستان شناسی باید به روز رسانی گردد.

او یادآور شد: کاوش های اضطراری در محدوده طرح های عمرانی اجرایی شده است چراکه ایران کشوری در حال توسعه است و باید با تمهیدات میراثی و باستان شناسی همراه باشد.

شیرازی ادامه داد: ابتکار برگزاری گردهمایی های سالانه باستان شناسی در ایران نزدیک به نیم قرن قدمت دارد. از نخستین گردهمایی باستان شناسی ایران که در سال 1351 خورشیدی به همت و کوشش فیروز شانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی با تاخیری یک ساله برگزار می گردد در حقیقت پژوهشکده باستان شناسی می باید در امسال هفدهمین همایش سالانه را برگزار می نمود اما به دلایلی که سخن درباره آن را در اینجا مجالی نیست این امر میسر نشد و رسم و سنت معمول در برپایی گردهمایی سالانه در سال 1396 به تعویق افتاد. هرچند چشم انداز سال 1397 نیز برای به انجام رسانیدن گردهمایی روشن نبود با وجود این پژوهشکده باستان شناسی مصمم شد تا علی رغم دشواری های پیش رو شانزدهمین گردهمایی را برگزار نماید. دلیل اصلی این تصمیم آن بود که تاخیر مکرر در برگزاری گردهمایی های سالانه همیشه خیل بزرگی از مشتاقان و علاقمندان باستان شناسی را از دستیابی به آخرین اطلاعات و داده های کاوش و سایر فعالیت های میدانی محروم می کرد.

او اضافه کرد: پژوهشکده باستان شناسی به عنوان رکن اصلی باستان شناسی کشور در کوشش است تا برای دستیابی به افقی روشن و امیدبخش در قلمرو باستان شناسی چالش های پیش رو را رفع نماید. در حال حاضر مهم ترین چالش های باستان شناسی را می توان در سه حوزه آموزش، پژوهش و مطالعات اضطراری (نجات بخشی) دسته بندی کرد. غلبه بر چالش های آموزشی باستان شناسی بی تردید با همکاری و همراهی مراکز دانشگاهی امکانپذیر است به رغم سابقه نزدیک به هشتاد ساله امر آموزش باستان شناسی در ایران و نیز تعدد گروه های آموزشی باستان شناسی دانشگاهی در سراسر کشور رهیافت های نوین هنوز آنچنان که باید در باستان شناسی ایران مرسوم نشده است.

شیرازی ادامه داد: خوشبختانه از حدود دو دهه پیش گام های قابل ستایشی در این زمینه برداشته شده است اما واقعیت این است که تا رسیدن به صندلی شایسته و بایسته فاصله زیادی است. ورود دانش های میان رشته ای در مباحث آموزشی و سرفصل های درسی دانشجویان، آشنا کردن آنان با رهیافت های نظری نوین باستان شناسی، آموزش ابزارهای بروز و کارآمد در مستندنگاری های رقومی ازجمله گام هایی است که می تواند به روز رسانی و رفع کردن اینگونه چالش ها در باستان شناسی کمک رساند.

او اضافه کرد: بخش دیگری از چالش های در ارتباط با فعالیت های میدانی و پژوهشی در دو سال اخیر برنامه های آنالیز و کاوش های اضطراری بوده که در محدوده طرح های عمرانی به اجرا درآمده است. پرواضح است که ایران کشوری است که برنامه های توسعه محور و عمرانی در جای جای آن در حال انجام است. انجام پروژه های عمرانی در کشوری همچون ایران که دارای تاریخی چند هزار ساله و غنای تاریخی و فرهنگی فراوان است باید همیشه با در نظر داشتن ملاحظات میراث فرهنگی همراه باشد، خوشبختانه الزام دستگاه های اجرایی به تهیه پیوست فرهنگی در هر پروژه گام موثری در این زمینه است و باید به فال نیک گرفته گردد.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی در ادامه گفت: انجام کاوش های باستان شناسی اضطراری در بعضی از این محوطه ها داده های ارزشمندی را درباره روند تطور فرهنگی در بخش های مختلف کشور فراهم آورده است. برای نمونه می توان به کاوش های اضطراری در بعضی از محوطه موجود در حاشیه سد سیلوه در آذربایجان غربی اشاره کرد که دستاوردهای آن در این همایش عرضه می گردد بی تردید، انتشار نتایج کاوش های اضطراری در محدوده پروژه های عمرانی به ثبت و شناخت جنبه های مهمی از فرهنگ و تمدن ایران زمین خواهد انجامید.

او گفت: مجموعه گزارش های کوتاهی که در دو مجلد به علاقه مندان و دانش پژوهان باستان شناسی در این گردهمایی ارائه می گردد. بازتابی از فعالیت های میدانی است که در سال های 1395 و 1396 صورت گرفته است. در سال 1395 خورشیدی 138 مجوز و در سال بعد 133 مجوز فعالیت میدانی اعم از آنالیز، کاوش و برنامه های مستندنگاری صادر شده است مایه مباهات است که در مجلد گزارش های کوتاه شانزدهمین گردهمایی سالانه ایران می تواند تصویری جامع از وضعیت مطالعات باستان شناسی در ایران را نشان دهد. این فعالیت ها که در چارچوب وظایف ذاتی پژوهشکده باستان شناسی شکل گرفته اند. طیف متنوعی از کارها را بر می گیرد. جدای از برنامه های متعدد معین عرصه و پیشنهاد حریم که تعداد آنها در مجموع به 86 مورد می رسد، آنالیز های باستان شناسی (60 مجوز آنالیز) بخش قابل توجهی از فعالیت های پژوهشی را به خود اختصاص می دهد. انجام آنالیز های باستان شناسی از اهمیتی دوگانه برخوردار است. این آنالیز ها علاوه بر شناسایی محوطه ها و آ ثار ناشناخته باستانی کشور، منجر به تکمیل نقشه باستان شناسی می گردد که دیربازی است همت متولیان میراث فرهنگی مصروف آن شده است.

شیرازی ادامه داد: کاوش های باستان شناسی از دیگر برنامه های میدانی است که در دو سال اخیر به مرحله اجرا درآمده است. اجرای برنامه مطالعات باستان شناختی در قالب هیئت های مشترک از دیگر برنامه های علمی بوده که در دو سال اخیر تداوم یافته است.

او در ادامه توضیح داد: نقشه باستان شناسی ایران از مهمترین سرمایه های میراث فرهنگی کشور است. در طی بیش از 4 دهه کوشش و جدیت برای تکمیل آن ده ها برنامه آنالیز و شناسایی اجرا شده که پهنه سرزمین ایران را پوشش می دهد در طی این سال ها از روش های متفاوتی برای تکمیل نقشه باستان شناسی استفاده شده که بسته به تجهیزات روز و کارآمدی روش مفید بوده است. برنامه تکمیل نقشه باستان شناسی با اهداف بلندمدت تدوین شده و با حمایت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با گام های بلند، آهسته و پیوسته پیش می رود. امروز به لطف بهره برداری از فن آوری های مدرن می توان روینمودهای نوینی را در این زمینه به کار گرفت که از آن جمله است سامانه تحت وب نقشه باستان شناسی با بیشترین کیفیت و امکان بهره برداری.

شیرازی خاطر نشان کرد: در فاصله سال های 1395 و 1396 تا به امروز برنامه های نقشه باستان شناسی ایران با تکمیل ورود اطلاعات مکانی و اطلاعات توصیفی به روز رسانی نقشه پایه، لاجرای کارگاه های آموزشی، آنالیز درخواست های آنالیز و شناسایی تعین عرصه و حریم و کاوش به صورت کامل و پیوسته صورت گرفته است. بر این آگاهیم که با توجه به ظرفیت های موجود تجربیات گذشته هنوز کاستی هایی در این زمینه وجود دارد. اما رفع نمون آنها جز با کمک باستان شناسان، همکار استان ها و تجهیز نقشه باستان شناسی میسر نخواهد. مهمترین دستاورد نقشه باستان شناسی در دو سال گذشته تدوین و به روز رسانی سامانه نقشه باستان شناسی مناسب با حداکثر توان بهره برداری فنی و با تعریف بالاترین سطح امنیت و دسترسی سرور است که امید داریم طی سال 1398 اجرایی گردد.