جشن سده، جشن باستانی هزارساله - عکس پارسی

جشن سده یکی از قدیمی ترین جشن های ایران باستان است. حتی برخی از محققان قدمت این جشن را بیشتر از جشن نوروز می دانند و بر اهمیت آن تاکید می نمایند. جشن تاریخی سده به منظور گرامیداشت آتش و جایگاه آن در زندگی ایرانیان باستان برگزار می شده و هنوز هم بعد از گذشت چندین قرن، در شهرهای مختلف ایران به خصوص شهرهای زرتشت نشین، با شوروحالی وصف نشدنی جشن گرفته می شود.

در این مطلب از مجله گردشگری یوتراوز، از جشن سده می گوییم و آداب ورسوم، خوراکی ها و نحوه برگزاری آن در شهرهای مختلف را آنالیز می کنیم. پس چنانچه به جشن های ایران باستان علاقه دارید و دلتان می خواهد بدانید جشن سده چگونه برگزار می شود، این مطلب را از دست ندهید.

بسیاری از ایرانیان مشتاق، از مدت ها قبل به فکر خرید ✈️بلیط هواپیما به مقصد یکی از شهرهای این مطلب هستند تا از نزدیک آداب جشن سده زرتشتیان را از نزدیک ببینند. به نظر ما شما هم بعد از مطالعه این مطلب، به یکی از این افراد مشتاق و علاقمند تبدیل می شوید و برای حضور در مراسم این جشن، لحظه شماری می کنید!

• جشن سده چه روزی است؟
• معنی جشن سده چیست؟
• ثبت جنس سده در یونسکو
• جشن سده در شاهنامه
• جشن سده در ایران باستان
• جشن سده چگونه برگزار می شود؟
• آداب جشن سده
• خوراکی های جشن سده
• جشن سده در شهرهای مختلف ایران

بلیط هواپیما، مقرون به صرفه تر از همه جامقایسه قیمت و خرید

جشن سده چه روزی است؟

جشن سده یکی از جشن های ایرانیان باستان است و در تاریخ 10 بهمن ماه برگزار می شود. اگر از چرایی علت برگزاری این جشن بخواهید بدانید، باید به جایگاه والای آتش در زندگی ایرانیان باستان اشاره کنیم. آن ها این روز را مصادف با روز کشف و پیدایش آتش می دانند و با جشن گرفتن این روز، اهمیت آتش را در روزهای سرد زمستان به یکدیگر یادآوری می نمایند.

معنی جشن سده چیست؟

محققان چرایی نامگذاری این روز به عنوان جشن سده را یکی از این 3 علت می دانند:

✅ در این روز تعداد بچه ها حضرت آدم به 100 نفر رسید و مشی و مشیانه که نخستین جفت انسان در تاریخ اساطیری ایران هستند، صدمین فرزند خود را به دنیا آوردند.

✅ ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که چله اول زمستان از ابتدای آبان ماه آغاز می شود و تا 10 بهمن ماه ادامه دارد. یعنی در دهمین روز از بهمن، زمستان 100 روزه می شود. به همین علت هم جشن سده را در این روز برگزار می نمایند.

البته که آن ها از 10 بهمن تا نوروز را هم با اینکه 50 روز بوده، صد روز درنظر می گرفتند چرا که اعتقاد داشتند به لطف کشف آتش در دهم بهمن، از آن روز شب ها هم همانند روز روشن بوده و تعداد آن را (50 شب) به تعداد روزها اضافه می کردند و ده بهمن تا اول فروردین را صد روز به حساب می آوردند.

✅ برخی کارشناسان هم معتقدند که سده هیج ربطی به عدد 100 ندارد بلکه واژه سده در زبان اوستایی به معنای طلوع کردن و برآمدن است. بنابراین ارتباطی میان واژه سده که شکل عربی شده کلمه صد است با سده که شکل عربی آن سذق است وجود ندارد.

????جشن سده در ویکی پدیا????

بودجه از شما، پیشنهاد تور از ما مشاوره رایگان

ثبت جنس سده در یونسکو

جشن سده در تاریخ 29 بهمن 1398 در لیست آثار معنوی و میراث ناملموس کشور به ثبت ملی رسید و از آن سال تا کنون کوشش های بسیاری برای ثبت آن در یونسکو انجام شد. تا اینکه کوشش ها نتیجه داد و در 15 آذرماه 1402، جشن سده تحت عنوان پرونده ای مشترک بین ایران و تاجیکستان به عنوان لیست میراث ناملموس یونسکو، ثبت دنیای شد.

جشن سده در شاهنامه

در عنوان علت نامگذاری جشن سده، یکی از مواردی که به آن اشاره کردیم روز کشف آتش بود. اما این مطلب از کجا آمده و محققان به چه چیزی استناد می نمایند؟

فردوسی در شاهنامه، به زیبایی و با کلامی شیرین از چگونگی کشف آتش از طریق فردی به نام هوشنگ می گوید. او که پادشاه سلسله پیشدادی بود، در کنار کوه چشمش به مار سیاه رنگی می افتد و سنگی برمی دارد تا حیوان را بزند و از خود دور کند. از برخورد سنگ به کوه، جرقه ای به وجود می آید و از آن لحظه به بعد زندگی انسان به قبل و بعد تقسیم می شود. پیشنهاد می کنیم روایت این اکتشاف را با کلام شیوا و مجذوب کننده جناب فردوسی بخوانید:

یکی روز شاه دنیا سوی کوه / گذر کرد با چند کس هم گروه

پدید آمد از دور چیزی دراز / سیه رنگ و تیره تن و تیز تاز

دو چشم از بر سر چو دو چشمه خون / ز دود دهانش دنیا تیره گون

نگه کرد هوشنگ باهوش و سنگ / گرفتش یکی سنگ و شد تیز چنگ

به زور کیانی رهانید دست / دنیاسوز مار از دنیاجوی جست

برآمد به سنگ گران سنگ خرد / همان و همین سنگ بشکست گرد

فروغی پدید آمد از هر دو سنگ / دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ

نشد مار کشته ولیکن ز راز / ازین طبع سنگ آتش آمد فراز

جشن سده در ایران باستان

آتش به عنوان یکی از عناصر چهارگانه، در ایران باستان جایگاه بسیار والا و مهمی داشته و ستایش او را به منزله پرستش پروردگار به حساب می آوردند. اگر درباره جشن ها و مراسمات آن دوران بیشتر مطالعه کنید، پی می برید که ایرانیان از هر فرصتی برای گرامیداشت آتش و یادآوری جایگاه آن استفاده می کردند و جشن می گرفتند.

جشن سده هم یکی از مهم ترین جشن های ایرانیان باستان است که هسته اصلی آن آتش بوده و روزی را که برای جشن گرفتن آن انتخاب کردند، روز پیدایش آتش درنظر می گرفتند. در روزگاران قدیم مردم تا نزدیک شدن روز موعود یعنی روز دهم بهمن ماه (شب یازدهم) آغاز به جمع آوری هیزم می کردند. آن ها به صورت گروهی راهی بیابان ها و اطراف شهر می شدند و با یاری یکدیگر خار، هیزم و خاشاک می آوردند. بعد از جمع آوری هیزم آتش را بر روی بام خانه ها یا بلندای کوهی روشن می کردند تا با این کار پیامی برای اهریمن تاریکی بفرستند و بگویند با وجود آتش نه از سرمای زمستان می ترسند و نه از حضور اهریمن بیمی دارند.

بعلاوه روایت دیگری وجود دارد که آتش را روبه روی پادشاه به پا می کردند، مردم دور آتش به شادی می پرداختند، قصایدی را در وصف پادشاه با صدای بلند می خواندند و با شور و نشاط از روی آتش می پریدند.

جشن سده در طول تاریخ

مورخانی همانند ابوریحان بیرونی، گردیزی و بیهقی در آثار خود از جشن سده به عنوان یکی از سه جشن بزرگ ایرانی نام برده اند. این جشن با فرهنگ مردم این مرزوبوم عجین شده و در طول تاریخ، مورد استقبال پادشاهان و حکام زیادی هم قرار گرفته است. جشن سده از دوره خوارزمشاهیان تا دوران حمله مغول دوام آورده است. باید اضافه کنیم بزرگ ترین و باشکوه ترین جشن سده در سال 323 هجری و در زمان مرداویج در شهر اصفهان برگزار شده است. یکی دیگر از جشن های بزرگ سده در زمان حکومت سلطان محمود غزنوی بوده که در سال 430 هجری برگزار شده و از این جشن در تاریخ بیهقی هم یاد شده است.

جشن سده چگونه برگزار می شود؟

امروزه دیگر آتش را بر روی بام خانه ها یا بلندای کوه برپا نمی نمایند بلکه محل مناسبی برای برافروختن آتش، در نظر گرفته می شود. مردم از مدت ها قبل آماده برگزاری جشن سده می شوند و هیزم ها را جمع آوری می نمایند و با مشعل های آتش آن ها را آتش می زنند. همان طور که گفتیم آتش در نزد زرتشتیان مقدس است به گونه ای که در این جشن موبدان جلوتر از جوانان مشعل به دست حرکت می نمایند و چند دور به دور آتش می چرخند. جوانان در همین حین با مشعل های خود هیزم ها را آتش می زنند سپس ادامه مراسم را به پایکوبی و شادی می گذرانند.

در ادامه جشن کارهای دیگری مانند نقالی و شاهنامه خوانی، خواندن گات ها به صورت دسته جمعی، پایکوبی های آئینی در پیشگاه آتش و اجرای موسیقی زنده با سازهای پوستی انجام می شود.

در انتها جشن هنگامی که آتش خاموش شد کشاورزان خاکسترها را با خود برمی دارند تا ببرند بر روی زمین هایشان بریزند. چون معتقدند با این کار خیر و برکت به زمین هایشان برمی شود. این باور از زمان های قدیم تا به امروز در میان مردم پاربرجا مانده است.

آداب جشن سده

جشن سده هم مانند سایر جشن های ایران باستان، آداب و رسوم مخصوص خود را دارد. زرتشتیان با لباس مخصوص خود که سفید رنگ است، در این جشن حاضر می شوند. در آغاز مراسم موبدان با شمعدان هایی که در دست دارند و پس از سه دور چرخیدن دور هیزم، آتش را روشن می نمایند. آن ها معتقدند نفس آلوده انسان نباید به حریم مقدس آتش برخورد کند؛ به همین علت هم موبدان روبند به صورت می زنند و در کنار آتش با روبندهای خود راه می روند. هنگام خواندن شاهنامه و دعای دسته جمعی هم همه باید سکوت نمایند و به آداب جشن سده احترام بگذارند.

خوراکی های جشن سده

یکی از مهم ترین قسمت های هر جشنی، خوراکی های آن است. جشن سده هم علاوه بر آیین و آداب مخصوص، غذاهای ویژه خود را دارد. در این روز زرتشتیان آش می پزند و سفره ها و میزهای رنگارنگی از انواع آجیل، شیرینی، گز و سوهان می چینند.

جشن سده در شهرهای مختلف ایران

در برخی از شهرهای ایران، به لطف حضور زرتشیان روز سده جشن گرفته می شود. البته که این جشن ها چندان به پرشوری سابق نیست اما همین تعداد اندک افراد زرتشتی هم تمام کوشش خود را می نمایند تا این روز را با انجام آداب و آیین جشن سده، گرامی بدارند.

حتما برایتان جالب است اگر بدانید بسیاری از افراد تنها برای تماشا و بعلاوه شادباش جشن سده از اقصی نقاط ایران خود را به این شهرها می رسانند. پس چنانچه حضور در این جشن باستانی، شما را وسوسه نموده، نام این شهرها را به خاطر بسپارید و برای سفر به آنها برنامه ریزی کنید.

جشن سده در کرمان

جشن سده در ایران، با نام کرمان گره خورده است. بسیاری از محققین این شهر را مهد برگزاری جشن سده می دانند و اعتقاد دارند در 80 سال گذشته، تا به حال جشنی به باشکوهی جشن سده در کرمان برگزار نشده است. در گذشته پشت بام خانه ها برترین مکان برای افروختن آتش بوده و اهالی کرمان همه در هنگام غروب آفتاب، در پشت بام ها جمع می شدند و با چوب و هیزم، آتش برپا می کردند. البته که درحال حاضر جشن سده در کرمان نه بر روی پشت بام ها، بلکه در آتشکده ها برگزار می شود.

معروف ترین آتشکده این شهر، زیارتگاه پیرشاه مهر ایزد است که در باغ بوداغ آباد قرارگرفته و همه ساله هزاران نفر از اقلیت های دینی برای برگزاری جشن سده در این مکان دورهم می آیند. آتشکده قلعه دختر یا آناهیتا هم یکی از معدود مکان هایی در کرمان است که می توانید برای تماشای نحوه برگزاری و اطلاع از آداب جشن سده زرتشتیان، خود را به آنجا برسانید.

جشن سده در یزد

در برگزاری جشن های ایران باستان است. در این شهر آتشکده های متعددی وجود دارد که در روز 10 بهمن می توانید سراغ آن ها بروید و از چندوچون جشن سده در یزد باخبر شوید. البته که پیشنهاد می کنیم برای شرکت درجشن سده، تنها به شهر یزد اکتفا ننموده و به روستای چم بروید. این روستا در نزدیکی شهر تفت قرارگرفته و آوازه برگزاری جشن سده در آن، حتی به زرتشیان خارج از ایران هم رسیده است. جشن سده در روستای چم یزد از صبح زود و با خواندن شاهنامه و دعاهای دسته جمعی آغاز شده و تا پاسی از شب با برافروختن آتش، ادامه دارد.

جشن سده در تهران

بیش از 25 سال است که مردم زرتشتی و کلیمی تهران، روز سده را در باغ (کوشک) ورجاوند جشن می گیرند و مقام آتش را گرامی می دارند.

جشن سده در گیلان

شاید با تماشا این عنوان تعجب کنید و این سوال برایتان پیش بیاید مگر در استان گیلان هم اقلیت های مذهبی زندگی می نمایند؟ در جواب باید بگوییم بله! در روستای قاسم آباد گیلان، زرتشتی ها گردهم می آیند، درباب اهمیت برگزاری این جشن سخنرانی می نمایند، شاهنامه می خوانند، نقالی می نمایند و با افروختن آتش گرما و شور بیشتری به جشن سده می بخشند.

جشن سده در خراسان شمالی

سراغ جشن سده در خراسان شمالی را فقط از روستای اندُقان شهرستان سنخواست بگیرید. در این روستا جشن سده با آداب ورسوم متفاوت و ویژه ای برگزار می شود. مردم اندقان قبل از 10 بهمن ماه، پارچه های رنگی را به صورت گلوله درست می نمایند و در نفت می گذارند. سپس آن گلوله ها را در روز جشن سده آتش زده و به آسمان پرتاب می نمایند. آنها اعتقاد دارند با این کار قدرت خورشید زیاد شده و زمستان سختی در پیش نخواهند داشت.

یکی از رسوم عجیب جشن سده در خراسان شمالی، ممنوعیت حضور برخی افراد در این جشن است. مثلا دختری که ازدواج ننموده و خانواده ای که عزیزی از دست داده، نباید در این جشن شرکت کند!

جشن سده در خراسان رضوی

شهرستان بجستان و روستای جزین، معروف ترین مکان برگزاری جشن سده در خراسان رضوی است. مردم این روستا، روی پشت ها و مقابل خانه های خود آتش برپا نموده و معتقدند بعد از خاکسترشدن آتش، نباید آن را جمع نمایند. مردم جزین می گویند اگر خاکستر آتش جشن سده از طریق باران شسته شود، سال پربرکتی در انتظارشان خواهد بود.

جشن سده در خراسان جنوبی

دهم بهمن ماه هرسال، مردم بیرجند برای گرامیداشت جشن سده به خانه بزرگترهای فامیل می روند، مقابل خانه یا در حیاط آتش روشن می نمایند، آجیل و آش می خورند و به شاهنامه خوانی بزرگ فامیل گوش می دهند.

سریع و سیر قطار بگیرخرید آنلاین

کلام آخر

در این مطلب درباره جشن سده، علت نامگذاری و آداب ورسوم آن در شهرهای مختلف ایران صحبت کردیم. امیدواریم بعد از مطالعه این مطلب درباره سایر جشن های ایران باستان مانند جشن آذرگان، کنجکاو شده باشید و بخواهید از چرایی برگزاری هرکدام سردربیاورید.

در انتها از شما ممنونیم که تا انتها این مطلب همراه ما بودید. ما در شرکت خدمات گردشگری یوتراوز، برترین شرایط را برای سفر شما به شهرها و استان های این مطلب فراهم می کنیم. فقط کافیست با شماره ????1548 تماس بگیرید و همکاران ما را از زمان سفر خود آگاه کنید. آنها بسته به شرایط شما بلیط قطار یا هواپیمایتان را تهیه می نمایند و برای رزرو هتل در شهر موردنظرتان هم پیشنهادهای خوبی می دهند.

سوالات متداول

جشن سده چه روزی است؟

جشن سده در زمستان هرسال و در تاریخ 10 بهمن ماه برگزار می شود.

علت برگزاری جشن سده چیست؟

به علت 100 روزه شدن زمستان، این روز را جشن می گیرند و به شکرانه پیدایش آتش، آتش روشن می نمایند.

جشن سده در کدام شهرهای ایران برگزار می شود؟

کرمان، یزد، تهران، بجستان، بیرجند، سنخواست