ریشه نوسانات خلقی و عاطفی در زنان و مردان چیست؟ - عکس پارسی

از دیرباز تا کنون، زنان همیشه به بروز نوسانات خلقی و عدم ثبات احساسی متهم بوده اند، اما با پیشرفت تمدن ها و افزایش میزان استرس و سایر فشارهای روانی، مردان نیز رفتارهای عاطفی نامنظم و بی ثبات فراوانی از خودشان نشان داده اند که تفاوت چندانی مابین آن ها و زنان باقی نگذاشته است.

پدیده نوسانات خلقی مفهوم رایجی است که برای توصیف تغییرات سریع و شدید احساسات در افراد به کار می رود. مردم غالباً نوسانات خلقی را به عنوان الاکلنگ احساسات که بین احساس شادی و رضایت و عصبانیت و تحریک پذیری یا حتی افسردگی در حال نوسان است، توصیف می کنند.

افراد مبتلا به این اختلال ممکن است عاملی را که باعث تغییر خلق و خویشان شده، مانند یک رویداد تنش زا در محل کار را تشخیص بدهند. اما این مسأله غیر معمول نیست که گاهی تغییرات خلقی بدون دلیل واضح و مشخصی رخ بدهند. همچنین افرادی که با یک بیماری یا اختلال زمینه ای در حوزه سلامت روان دست و پنجه نرم می کنند، نیز ممکن است تغییراتی را در خلق و خوی خود به صورت متداول تجربه کنند.

آیا این تغییرات طبیعی است؟ پاسخ این است که شاید. به شرطی که زندگی شما یا اطرافیان شما را مختل نکند.

عوامل زیادی هستند که می توانند بر نحوه تغییر روحیه و خلق و خوی فرد در طول روز تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، به دلیل ریتم طبیعی بدن، بیشتر افراد در حوالی ظهر احساس نشاط و انرژی می کنند اما در اوایل بعد از ظهر یا عصر احساسات منفی بیشتری را تجربه می کنند.

گاهی اوقات هم، نوسانات خلقی می تواند جزو علائم یک بیماری روانی باشد. یا حتی نشانه ای دال بر اینکه اتفاقات دیگری در بدن شما در حال رخ دادن است.

در این مقاله از خبرنگاران مگ، ما در مورد رایج ترین دلایل تغییرات خلقی در زنان و مردان صحبت می کنیم و گزینه های درمانی و نکات لازم برای پیشگیری را بررسی می کنیم.

دلایل شایع نوسانات خلقی

تغییرات مهم زندگی ممکن است باعث نوسانات خلق و خو گردد.

اغلب، عوامل مرتبط با سبک زندگی در بروز تغییرات خلقی نقش زیادی دارند. اگر افراد تغییرات زیر را تجربه کنند عموماً ممکن است که دچار تغییرات ناگهانی در خلق وخو شوند:

• تجربه کردن تغییرات بزرگ در زندگی مانند جابه جایی خانه یا تغییر شغل
• احساس استرس یا خستگی مفرط
• خواب ناکافی
• غذای ناسالم
• مصرف داروهایی که روحیه یا خواب را تحت تأثیر قرار می دهند.

تغییرات منظم و شدید خلقی، می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد. بعضی از مسایلی که منجر به تغییر خلق وخو می شوند، می توانند هم مردان و هم زنان را تحت تأثیر قرار دهند، در حالی که بعضی از آن ها فقط زنان را تحت تأثیر قرار می دهند.

نوسانات خلقی در مردان و زنان

اختلالات متداولی که بر روحیه و خلق وخوی هر دو جنس تأثیر می گذارد عبارت اند از:

1. اختلال دو قطبی

اختلال دو قطبی حالتی است که فرد دوره های خلق و خوی بالا (شیدایی) و خلق وخوی پایین (افسردگی) را تجربه می کند. این فراز و فرودهای احساسی ممکن است به ندرت یا حتی چندین بار در طول سال رخ بدهد.

بر اساس اعلام مؤسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده، 4.4٪ از بزرگسالان در ایالات متحده در دوره ای از زندگی خود دچار اختلال دوقطبی می شوند.

2. اختلال افسردگی اساسی (MDD)

بیش از 16.1 میلیون بزرگسال در ایالات متحده به اختلال افسردگی اساسی مبتلا هستند و این اختلال در بین زنان بیشتر از مردان رایج است. افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی به طور مداوم احساس غم و اندوه را تجربه می کنند و علاقه خود را به چیزهایی که معمولاً از آن ها لذت می برند از دست دادن می دهند.

افسردگی بر روحیه، زندگی روزمره و روابط فرد تأثیر می گذارد. بیشتر افراد مبتلا به افسردگی در طول زندگی خود چندین دوره کم خلقی را تجربه می کنند. با این حال، ممکن است این افراد دوره هایی از شادی و خلق و خوی خوب را هم در این بین تجربه کنند.

3. سیکلوتیمیا

سیکلوتیمیا یا اختلال سیکلوتیمایک، حالتی است که فرد با نوسانات عاطفی و فراز و فرودهای احساسی روبرو می گردد. این حالت شبیه اختلال دو قطبی است اما شدت آن پایین تر است و کمتر اتفاق می افتد.

4. اختلال افسردگی پایدار (PDD)

این شکل از افسردگی قبلاً تحت عنوان دیستایمیا شناخته می شد. افراد مبتلا به اختلال افسردگی پایدار برای دوره های طولانی مدت احساس کم خلقی را تجربه می کنند که حداقل به مدت 2 سال ادامه دارد.

علائم اختلال افسردگی پایدار به اندازهی علائم اختلال افسردگی اساسی نیست، اما می تواند به طور قابل توجهی بر زندگی و روابط فرد تأثیر بگذارد. این بیماری هر ساله تقریباً 1.5٪ از بزرگسالان را در ایالات متحده تحت تأثیر قرار می دهد.

5. اختلال شخصیت مرزی (BPD)

فردی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا است می تواند دچار تغییرات شدید خلقی و مسائل مربوط به خودانگاره گردد و در مدیریت رفتار خود مشکل داشته باشد. مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی ترس شدیدی از ترد و ترک شدن دارند و معمولاً روابط ناپایداری دارند.

طبق بعضی مطالعات، 5.9 درصد از افراد در بعضی از مراحل زندگی خود اختلال شخصیت مرزی را تجربه می کنند.

6. سایر اختلالات روانی و نوسانات خلقی

سایر اختلالات روحی و روانی که می توانند در تغییر خلق و خوی نقش داشته باشند عبارت اند از:

اسکیزوفرنی: مبتلایان به اسکیزوفرنی دچار توهم یا هذیان می شوند که این مسأله باعث می گردد حالت تحریف شده ای از واقعیت را تجربه کنند. اسکیزوفرنی به طرز قابل توجهی بر کیفیت زندگی تأثیر می گذارد.

اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD): بچه ها و بزرگ سالان مبتلا به ADHD معمولاً در مدیریت احساسات خود مشکل دارند که این مسأله منجر به تغییرات خلق و خو در آن ها می گردد. علائم دیگر این اختلال شامل رفتار تکانشی، بیش فعالی و دشواری در حفظ تمرکز است.

اختلال در تنظیم نظم خلقی (DMDD): نوعی بیماری در دوران کودکی است که فرد دچار کج خلقی شدید، یعنی عصبانیت، تحریک پذیری شدید و طغیان مزاج می گردد. این علائم برای تشخیص اختلال در تنظیم نظم خلقی باید 12 ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد.

7. سوء مصرف مواد و نوسانات خلقی

استفاده بیش از حد از الکل یا مواد مخدر می تواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد و منجر به تغییرات قابل توجهی در خلق و خو گردد.

8. شرایط سلامتی جسمی

شرایط سلامت جسمی، به ویژه بیماری مزمن یا صعب العلاج، می توانند تأثیر زیادی بر روحیه فرد داشته باشند. این تغییرات می توانند مستقیم (از طریق تغییر در هورمون ها یا عملکرد مغز) یا غیر مستقیم (با ایجاد افسردگی یا اضطراب) باشند.

نمونه هایی از بیماری های جسمی که می توانند منجر به تغییرات خلق وخو شوند:

• بیماری آلزایمر
• بیماری کرونر قلبی
• دیابت
• صرع
• ایدز
• ام اس
• بیماری پارکینسون
• روماتیسم مفصلی
• سکته
• اختلالات تیروئید

دلایل تغییرات خلقی در زنان

تغییرات هورمونی می تواند منجر به تغییرات قابل توجهی در خلق وخو گردد. زنان حساسیت بیشتری نسبت به تغییرات هورمونی در قیاس با مردان دارند، به ویژه در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی.

علل متداول تغییرات خلقی در زنان عبارت اند از:

سندرم قبل از قاعدگی (PMS)

سندرم قبل از قاعدگی علائم زیادی را درست قبل از شروع دوره قاعدگی ایجاد می کند. این علایم شامل:

• نوسانات خلقی
• نفخ شکم
• حساسیت پستان
• افسردگی
• خستگی
• هوس های غذایی

بیش از 90٪ زنان اعلام کرده اند که بعضی علائم سندرم قبل از قاعدگی را تجربه کرده اند.

اختلال ناخوشی پیش قاعدگی (PMDD)

اختلال ناخوشی پیش قاعدگی نوع شدیدتری از PMS است. این بیماری تا 5٪ از زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار می دهد. این اختلال اغلب همراه با افسردگی یا اضطراب است.

علائم اختلال ناخوشی پیش قاعدگی شامل تغییرات شدید در خلق وخو، تحریک پذیری یا عصبانیت مداوم و افسردگی یا اضطراب است. این حالت همچنین باعث علائم جسمی مشابه علائم PMS می گردد.

تغییرات خلقی در دوران بارداری

تغییرات هورمونی در دوران بارداری می تواند باعث تغییرات ناگهانی در خلق وخو و همچنین احساس اضطراب و آسیب پذیری گردد. تغییرات جسمی نیز می تواند بر احساسات زن تأثیر بگذارد.

این تغییرات خلقی ممکن است در طی سه ماهه اول بارزتر و پس از انطباق بدن با نوسان سطح هورمون، کمتر گردد. با این حال، بعضی از زنان در تمام طول دوران بارداری خود دچار تغییرات خلقی می شوند.

یائسگی

یائسگی یک مرحله و تغییر طبیعی در زندگی است که در آن دوره های قاعدگی فرد به انتها می رسد. این حالت به طور معمول برای زنان بین 40 تا 58 سال اتفاق می افتد، اما میانگین سنی یائسگی 51 سال است.

طبق اعلام انجمن یائسگی آمریکای شمالی، تا 23٪ از زنان در دوران یائسگی یا بعد از آن دچار تغییرات خلقی می شوند. علائم دیگر یائسگی شامل گرگرفتگی، مسائل خواب و از بین رفتن میل جنسی است.

درمان نوسانات خلقی

برای تغییرات خلقی گاه به گاه که خفیف تا متوسط هستند و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار نمی دهند، درمان معمولاً ضروری نیست.

با این حال، اگر تغییرات خلقی شدید باشد یا به طور مداوم رخ دهد، می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد که لازم است درمان گردد. نوع درمان به علت نوسانات خلقی بستگی خواهد داشت. گزینه های درمانی متداول عبارت اند از:

روان درمانی

اگر نوسانات خلقی به واسطه یک اختلال روانی باشد، روان درمانی می تواند مفید باشد، به خصوص اگر تغییرات خلق وخو بر زندگی روزمره یا روابط فرد تأثیر بگذارد. روان درمانی می تواند به افراد در زمینه های زیر کمک کند:

• احساسات خود را بهتر مدیریت کنند.
• کار کردن روی مسایلی که به تغییرات خلقی منجر می گردد.
• درک ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار
• آموختن مهارت های انطباقی
• بهبود مهارت های ارتباطی که می تواند به روابط فرد کمک کند.

روان درمانی همچنین می تواند به افرادی که دارای بیماری جسمی مزمن یا صعب العلاج هستند، کمک کند تا با شرایط خود کنار بیایند و احساسات خود را بهتر مدیریت کنند.

دارو درمانی

ممکن است روان پزشک برای درمان علائم بیماری های روانی، مانند افسردگی یا اسکیزوفرنی که می تواند در تغییرات خلقی نقش داشته باشد، دارو تجویز کند. گزینه های دارویی شامل موارد زیر است:

• داروهای ضد اضطراب
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد روان پریشی
• داروهای خواب آور

درمان دارویی بعضی دیگر از مسائل جسمی، مانند اختلال تیروئید نیز ممکن است باعث کاهش تغییرات خلقی گردد.

تغییر سبک زندگی

تغییر شیوه زندگی، چه به تنهایی و چه در ترکیب با سایر روش های درمانی، می تواند باعث بهبود خلق وخو گردد. انجام موارد زیر می تواند مزایای زیادی در جهت تثبیت خلق و خوی شما داشته باشد:

• ایجاد یک برنامه خواب با هدف 7 تا 9 ساعت خواب شبانه
• داشتن یک رژیم غذایی سالم و داشتن وعده های غذایی در زمان های منظم
• انجام فعالیت بدنی به طور منظم
• کنترل استرس از طریق مراقبه، ذهن آگاهی، یوگا یا روش های دیگر
• ثبت وقایع مختلف برای پیگیری تغییرات خلق وخو و یافتن عوامل محرک بالقوه برای این تغییرات
• بهبود زندگی اجتماعی و ارتباط منظم با خانواده و دوستان

چه موقع در مورد نوسانات خلقی به پزشک مراجعه کنیم؟

شما در صورتی باید به پزشک مراجعه کنید که تغییرات خلق و خوی شما شامل ویژگی های زیر باشند:

• منظم
• شدید، قوی
• مداوم (بیش از چند روز به طول می انجامد.)
• بر شرایط کار، روابط یا سایر جنبه های زندگی شما تأثیر می گذارد.
• باعث می گردد رفتارهای پرخطر انجام دهید.
• باعث می گردد که به خودزنی یا خودکشی فکر کنید.

چشم انداز

در بیشتر موارد، احساسات فرد طی چند ساعت یا چند روز منظم شده و به حالت عادی خود بازمی گردد. اگر نوسانات خلقی در نتیجه وجود یک بیماری زمینه ای جسمی یا روانی باشد، درمان این بیماری زمینه ای می تواند به افراد کمک کند تا احساسات و خلق وخوی خود را مدیریت کنند.

در مورد اختلالات مربوط به سلامت روان به طور معمول روان درمانی، دارو درمانی، تغییر سبک زندگی یا ترکیبی از هر سه پاسخ می دهد. گاهی یافتن بهترین برنامه درمانی برای تسکین علایم نوسانات خلقی ممکن است زمان بر باشد.

پیشگیری از نوسانات خلقی

بسکمک از تکنیک هایی که به افراد کمک می کند تا خلق وخوی خود را مدیریت کنند همچنین می تواند به جلوگیری از تغییرات خلقی نیز کمک کند. این تکنیک ها شامل:

• ایجاد و رعایت یک برنامه روزمره
• لذت بردن از یک رژیم غذایی سالم
• خواب کافی
• ورزش منظم
• یافتن راه هایی برای کنترل استرس و کاهش منابع استرس
• داشتن یک دفترچه برای ثبت حالات مختلف خلق و خوی
• معاشرت با دیگران، از جمله خانواده و دوستان
• تماس و مصاحبه با نزدیکان در مواقع استرس یا بحران
• در صورت بروز علائم مربوط به سلامت روان، به دنبال درمان باشید.
• پیروی از یک برنامه درمانی بعد از تشخیص اختلالات و مسائل روحی و روانی

نکته آخر

نوسانات خلقی گاه به گاه خفیف تا سطح متوسط بخشی طبیعی از زندگی است. این نوسانات ممکن است در بعضی از زمان های خاص شیوع بیشتری داشته باشند؛ به عنوان مثال، هنگامی که تغییرات قابل توجهی در زندگی تان اتفاق می افتد، یا همزمان با نوسانات هورمونی به دلیل قاعدگی و بارداری.

تغییرات خلقی شدید، طولانی مدت یا مکرر می تواند نشان دهنده یک مشکل زمینه ای باشد. در این موارد، بهتر است به یک متخصص روان پزشک یا روان درمانگر مراجعه کنید تا او مشکل شما را تشخیص داده و دوره درمانی مناسب را تجویز کند.

در صورت درمان، بیشتر افرادی که دارای مسائل و اختلالات روانی هستند می توانند یاد بگیرند که چگونه احساسات و خلق و خوی خود را مدیریت کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

منبع: Medical News Today