تلسکوپ فضایی جیمز وب پایان به طور کامل در فضا باز شد - عکس پارسی

تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb Space Telescope) دو هفته پیش و درست در شروع کریسمس از پایگاه فضایی گویان فرانسه در آمریکای جنوبی به فضا پرتاب شد. حالا دو هفته پس از سفر فضایی خود، عملیات پیچیده استقرار این ابزار علمی کامل شد.

با توجه به ابعاد بزرگ تلسکوپ فضایی جیمز وب و ابزارهای آن مانند سپر خورشیدی، قرارگیری آن در محفظه پرتابگر بدون تا شدن ممکن نبود و به همین علت این تلسکوپ با یک سازو کار اوریگامی پیچیده در فضا باز شد تا در چیدمان نهایی خود قرار بگیرد و برای نورگیری آماده گردد.

در ابتدا و لحظاتی پس از پرتاب سلول های خورشیدی وب باز شدند. پس از آن پالت های سازه وب مستقر شدند و در ادامه پایه ابزار علمی ارتفاع گرفت. سپس سپر خورشیدی یا آفتابگیر جیمز وب که به میزان یک زمین تنیس است با طی چندین گام در چندین روز مستقر شد. استقرار رادیاتور و آینه ثانویه گام های بعدی بودند که در روزهای گذشته انجام شدند.

در نهایت نوبت به آینه اصلی تلسکوپ و چشم جیمز وب رسید. عملیات استقرار آینه اصلی روز گذشته با باز شدن بال سمت چپ (بال یا بازوی پورت) شروع شد و امروز با باز شدن بال سمت راست (بال یا بازوی استاربورد) ادامه یافت. هر یک از بال ها یا بازوهای آینه اصلی دارای 3 آینه شش ضلعی از مجموع 18 آینه هستند که در مجموع قطر آینه اصلی را به 6.5 متر می رسانند.

استقرار بخش های آینه با استفاده از موتورهایی انجام شد که هر یک از بال ها را روی لولاهای مخصوص چرخاندند و در موقعیت نهایی خود قرار دادند. بدین ترتیب آخرین بخش آینه درست پیش از ساعت 10:30 منطقه زمانی شرقی (19:00 به وقت تهران) در جای خود نهاده شد.

پس از آن احتیاج به عملیات چند ساعته قفل شدن دقیق بال ها بود. این عملیات برای این انجام شد تا از پایداری این سازه ها در همه جهت ها اطمینان حاصل گردد. این پایداری برای قرارگیری دقیق هر آینه در کنار آینه دیگر و ممکن شدن رصد لازم است.

توماس زوربوچن (Thomas Zurbuchen) معاون علوم ناسا گفت: این یک نقطه عطف شگفت انگیز است. ما اکنون آن الگوی زیبا را در آسمان می بینیم که تقریبا کامل است، من از این موضوع بسیار شگفت زده هستم.

میشل تالر (Michelle Thaller) دانشمند ناسا هم درباره خاتمه استقرار آینه اصلی تلسکوپ گفت: در حال حاضر با تماشا بخش های آینه که همه به خوبی در کنار هم نهاده شده اند، بسیار احساس خوشایندی دارم.

بدین ترتیب خاتمه عملیات استقرار نهایی وب در ساعت 13:18 منطقه زمانی شرقی (21:48 به وقت تهران) تأیید شد. با باز شدن موفقیت آمیز وب اکنون 50 گام اصلی استقرار کامل شده اند، 178 پین آزاد شده اند و بیش از 20 سال کوشش نتیجه داده است.

مقامات ناسا روز گذشته و پس از تأیید باز شدن بال نخست خاطرنشان کردند که پس از کامل شدن استقرار آینه اصلی، وب یک گام مهم استقرار را پشت سر گذاشته است. اکنون اما شروع فرایند سخت و بسیار حساس دیگری است.

هرچند عملیات امروز، آخرین گام از استقرار اصلی مجموعه رصدخانه بود اما با استقرار کامل تلسکوپ جیمز وب، اکنون بازه پنج ونیم ماهه ای شروع شد که طی آن عملیات لازم برای نخستین نورگیری و شروع عملیات علمی انجام می گردد. این فرایند شامل قرارگیری آینه ها و مجموعه تلسکوپ در دمای پایدار عملیاتی کرایوژنیک، تنظیم دقیق انفرادی هر یک از آینه های هجده گانه و کالیبره کردن ابزارهای علمی است.

تلسکوپ فضایی جیمز وب هم اکنون حدود 1 میلیون و 100 هزار کیلومتر از زمین دور شده است و با پیمودن حدود 75 درصد جهت، دو هفته دیگر تا قرارگیری در مدار هاله نقطه لاگرانژی 2 (حدود 1.5 میلیون کیلومتری زمین) فاصله دارد. با توجه به اینکه پیشرانه های فضاپیما فقط در یک جهت عمل می نمایند، به تدریج از سرعت آن کاسته می گردد تا امکان قرارگیری در مدار مد نظر باشد.

مأموریت اصلی وب، نگاه به نخستین ستاره ها و کهکشان های کیهان، شناسایی سیارات فراخورشیدی، کشف مواد شیمیایی مجذوب کننده در نقاط مختلف کیهان و دیگر مأموریت های برجسته علمی است.

این رصدخانه برای مشاهده کیهان در طیف فروسرخ، بازه ای از طیف الکترومغناطیس که ما به عنوان گرما احساس می کنیم، طراحی شده است. به همین منظور اپتیک و ابزارهای علمی باید بسیار سرد نگه داشته شوند تا نشانه های ضعیف گرمایی را از دورترین نقاط کیهان دریافت نمایند.

اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، وب که کوشش مشترک ناسا، آژانس فضایی اروپا و آژانس فضایی کانادا است، مأموریت علمی مورد انتظار خود را در اواخر ژوئن (اوایل تیر) یا اوایل جولای (اواسط تیر) شروع خواهد نمود و حداقل برای 5 سال به رصد کیهان ادامه خواهد داد.

عکس کاور: طرحی گرافیکی از تلسکوپ فضایی جیمز وب در حالت استقرار کامل

Credit: NASA

منابع: NASA, Space